شیر وسیله ای معمولا فلزی است که برای بازوبسته کردن ، تنظیم و کنترل جریان مایعات یا گازها در لوله کشی به کار می رود . امروزه انواع بسیاری از شیرها طراحی، ساخته و تولید می شوند و در صنعت و خانه به کار می رود .
شیر آلات به گروه شیرهایی گفته می شود که خود بنا به کاربرد، نحوه کارکرد یا شکل آن به زیر گروه های مختلف دسته بندی می شوند که البته شیرهای ساختمانی خود ازلحاظ زیست محیطی به چند نوع دیگر نیز تقسیم می شوند .
اولین شیری که به وسیله انسان اختراع شد ، همان چیزی است که به عنوان (دریچه ) آب بند می شناسیم ؛دریچه ای که با گذاشتن یا برداشتن آن در مسیر آب جریان رابسته ، باز یا نیمه باز می گذاشتند . شیرهای دروازه ای امروزی در واقع همان آب بندی های قدیمی هستند .
جنس و مواد
بنا به کاربرد ، مصالحی که در ساخت شیر به کار برده می شوند ، مختلف هستند . در کارهای ساختمانی شیرهای چدنی ،برنزی، برنجی و گاهی استیل (SS) استفاده می شود . در کارهای صنعتی مانند نیروگاه ها، کارخانه های پتروشیمی ، پالایشگاه ها ، کشتی سازی و صنایع دارویی / غذایی ، بسته به نوع سیالی که از شیر عبور می کند و یا محیطی که شیر در آن قرار دارد ، بدنه و دیگر اجزای آن را از فولاد کربنی ، فولاد آلیاژی فولاد زنگ نزن (Stainless Steel) می سازند . شیرها یا به وسیله دست یا عملگر خودکار(Actuator) بازوبسته می شوند .
انواع شیرآلات بسته به کارکرد
شیرها برای باز وبسته کردن (قطع و وصل ) جریال سیال استفاده می شوند، مانند : شیرهای توپی (Ball Valve) شیرهای پروانه ای (Butterfly Valve) ، شیرهای دروازه ای (Gate Valve) و شیرهای مخروطی (Pulg Valve) یا برای تنظیم و کنترل جریان به کار می روند ، مانند: شیرهای کره ای (Globe Valve)و شیرهای سوزنی (Needle Valve).
ساختمان داخلی یک شیر آب
اغلب شیرها در ساختمان دارای اجزایی هستند که بین آن ها مشترک است :
بدنه (Body)؛
دیسک(Disk) که در شیرهای توپی و مخروطی همان توپ یا استوانه مخروطی است؛
نشیمنگاه (Seat) محل نشستن دیسک و یا واسطه بدنه و دیسک است . اغلب از جنس نرمی ساخته می شود تا کارآب بندی را انجام دهد ؛
دسته (Stem) و فلکه (Hand wheel) ، فلکه با دسته به دیسک وصل می گردد و معمولا با چرخاندن فلکه شیر باز یا بسته می شود ؛
شیر یک طرفه به طور خودکار تنها اجازه جریان سو را می دهد ، اجزای دسته وفلکه را ندارد .
